Ruslands Gevaarlijke Nieuwe Vrienden

Sinds de invasie van Oekraïne in 2022 heeft Rusland nauwe banden met Iran gesmeed. Moskou – dat zich in de jaren 2010 heeft aangesloten bij een sanctieregime tegen Teheran in een poging zijn nucleaire programma aan banden te leggen – is begonnen de Islamitische Republiek diplomatiek te beschermen en zijn investeringen in de Iraanse economie te stimuleren. Teheran heeft op zijn beurt substantiële steun op het slagveld verleend aan het Russische leger, inclusief drones. Beide ontwikkelingen hebben veel internationale aandacht gekregen en wijdverbreide woede uitgelokt.

Maar Rusland bouwt tegelijkertijd aan een nieuwe reeks relaties die, hoewel subtieler, niet minder belangrijk zijn. De afgelopen twee jaar heeft Moskou zijn banden met de ‘as van het verzet’ geïntensiveerd: het netwerk van Iraanse partners en bondgenoten dat zich uitstrekt van Libanon tot Irak. Deze as, waartoe Hamas, Hezbollah, de Jemenitische Houthi's en Iraakse en Syrische milities behoren, meent in confrontatie te staan met Israël en, bij uitbreiding, de Verenigde Staten. Het is een natuurlijke bondgenoot van het Kremlin.

De oorlog in de Gazastrook heeft de as nieuwe steun opgeleverd en ertoe aangezet militaire actie te ondernemen tegen Amerikaanse troepen, Israëlische strijdkrachten en de internationale scheepvaart. Door dit te doen heeft het Rusland nieuwe kansen gegeven om de Verenigde Staten en de bondgenoten van de Verenigde Staten te verzwakken. Moskou heeft deze kansen gegrepen. Na 7 oktober heeft Rusland zijn diplomatieke steun aan Hamas en de Houthi’s opgevoerd, hun acties bij de Verenigde Naties verdedigd en de Verenigde Staten de schuld gegeven van hun aanvallen. Het heeft technische en logistieke hulp verleend aan de as bij de aanval op Israëlische soldaten. En er zijn zorgwekkende tekenen dat Rusland Hezbollah in staat zou kunnen stellen een potentiële confrontatie met Israël aan te gaan, misschien via geavanceerde elektronische oorlogsvoering.

Moskou is niet de poppenspeler die de as controleert, en zijn pogingen om de leden van het netwerk ertoe aan te zetten verdere druk uit te oefenen op de Verenigde Staten zullen worden afgemeten. Rusland wil de banden onderhouden met de Arabische landen in de Perzische Golf, maar ook met Israël, en kan het zich daarom niet veroorloven om aan Iran gelieerde groepen onbeperkte steun te bieden. Maar Rusland zal de as nog steeds aansturen, zijn anti-Amerikaanse plannen aanmoedigen en eraan werken zijn aanvallen effectiever te maken. Washington zal daarom moeten reageren met zijn eigen intensieve inspanningen om deze invloed tegen te gaan. De Verenigde Staten moeten vooral proberen de oorlog in Gaza te beëindigen. Zij moet ook harder haar best doen om de spanningen in het hele Midden-Oosten te kalmeren. En Washington moet derde partijen, vooral zijn Arabische bondgenoten, ertoe aanzetten het partnerschap tussen Rusland en de as van het verzet te ondermijnen. Anders zouden Rusland, Iran en de vrienden van de twee staten de macht van de Verenigde Staten in de hele regio kunnen inperken.

VIJAND VAN MIJN VIJAND

De Russische betrokkenheid bij de as van het verzet is geen nieuw fenomeen. Beide partijen hebben al jaren politieke contacten. Hamas-delegaties bezoeken Moskou bijvoorbeeld sinds 2006. Het Russische leger werkt samen met door Iran gesteunde milities sinds Moskou zijn militaire interventie in de Syrische burgeroorlog in 2015 begon, waarin Rusland zijn operaties met Hezbollah coördineerde. Datzelfde jaar legde Moskou ook contacten met de Iraqi Popular Mobilization Forces, een overkoepelende organisatie die door Iran gesteunde milities in Irak samenbrengt. En tegelijkertijd creëerden Iran, Irak, Rusland en Syrië een vierzijdig inlichtingencentrum om de strijd tegen de Islamitische Staat (of ISIS) te coördineren, wat het begin markeerde van het delen van inlichtingen tussen Rusland en het PMF (hoewel het delen ervan beperkt en beperkt was). weinig effect gehad).

Aanvankelijk schuwde Moskou het verlenen van systematische veiligheidshulp aan deze groepen. Maar na de invasie van Oekraïne liet Rusland een deel van deze voorzichtigheid varen. Terwijl het Russische leger zijn middelen concentreerde op Poetins inzet in Oekraïne, stond Moskou verschillende sleutelposities in Midden- en Oost-Syrië af aan door Iran gesteunde milities en aan Hezbollah. Volgens rapporten van Reuters heeft Rusland ook de uitwisseling van inlichtingen met door Iran gesteunde milities opgevoerd en Hezbollah via Syrië van antischeepsraketten voorzien. Bovendien gaf het Iran groen licht om de luchtverdediging van Syrië te verbeteren. Dergelijke steun heeft een belangrijke impuls gegeven aan de operationele capaciteiten van deze groepen, waardoor ze zich met grotere frequentie en precisie kunnen richten op de Amerikaanse belangen in Oost-Syrië.

Voor de as kwam het Russische patronaat op het perfecte moment. Na de moord in 2020 op de oprichter van het netwerk, de Iraanse generaal Qasem Soleimani, begon de as gestaag te decentraliseren, waardoor de leden meer autonomie kregen bij het zoeken naar internationale partnerschappen. Bijna allemaal keken ze naar Moskou voor een intensievere betrokkenheid, in de hoop dat de erkenning van het Kremlin hen een voordeel zou opleveren op hun respectievelijke binnenlandse politieke terreinen en uiteindelijk veiligheidssteun zou opleveren, die de steun die zij uit Iran krijgen, zouden kunnen aanvullen. Dit bereik gaf Rusland op zijn beurt een ruimere keuze aan potentiële regionale partners. De decentralisatie maakte de as ook bruikbaarder voor Moskou doordat het netwerk veerkrachtiger werd – en dus gevaarlijker voor Washington.

Na 7 oktober bereikte de collusie op het slagveld tussen Rusland en de as een nieuw niveau. Rusland heeft de elektronische storing vanuit zijn Khmeimim-basis in het westen van Syrië opgevoerd, waardoor het commerciële luchtverkeer van Israël wordt verstoord. Russische piloten hebben hun luchtpatrouilles langs de Israëlisch-Syrische terugtrekkingslijn op de Golanhoogvlakte hervat, na een onderbreking van een jaar. Volgens Iraanse nieuwsbronnen heeft Hezbollah in januari de Israëlische luchtcontrolebasis Meron getroffen met door Rusland gemaakte antitankgeleide raketten, wat erop wijst dat Moskou mogelijk wapens naar de militante groepering sluist. En Amerikaanse functionarissen hebben gewaarschuwd dat het paramilitaire bedrijf Wagner – dat het Russische Ministerie van Defensie bezig is met ontmanteling en rebranding – de komende maanden luchtverdedigingssystemen aan Hezbollah kan leveren.

Voor de as van het verzet kwam het Russische patronaat op het perfecte moment.

Rusland heeft deze toename van de militaire hulp gecombineerd met meer diplomatieke en retorische hulp. Moskou heeft geprobeerd de internationale kritiek op Hamas af te buigen naar de Verenigde Staten, met het argument dat Washington op gevaarlijke wijze het vredesproces heeft gemonopoliseerd en daarom verantwoordelijk is voor de hernieuwde uitbraak van geweld in het Midden-Oosten. Moskou verdedigde ook de Houthi’s nadat de groep drone- en raketaanvallen had losgelaten op Israël en op de internationale scheepvaart in de Rode Zee. En Russische diplomaten hebben de Verenigde Staten de schuld gegeven van het geweld van de Houthi’s, met het argument dat de aanvallen in werkelijkheid worden uitgelokt door wat zij een door de VS gesteunde Israëlische ‘slachting’ in Gaza noemen. Samen met China onthield Rusland zich van een resolutie van de VN-Veiligheidsraad waarin de Houthi’s werden opgeroepen te stoppen met het aanvallen van koopvaardij- en commerciële schepen.

De relatie van Rusland met de Houthi’s is zeker complex. De onthouding van Moskou zorgde ervoor dat de resolutie werd aangenomen, en sommige Houthi-aanvallen hebben onbedoeld schepen getroffen die Russische olie vervoerden. Mochten Houthi-aanvallen leiden tot de sluiting van het Suezkanaal, waarlangs Rusland het grootste deel van zijn olie naar India stuurt, dan zouden de kosten van de Moskouse export onbetaalbaar kunnen worden. Maar Rusland heeft (zonder succes) geprobeerd verschillende amendementen in het voorstel van de Veiligheidsraad te stoppen die de kritiek op de Houthi’s zouden hebben afgewend. Voorlopig hebben de stakingen beperkte economische schade aan Rusland toegebracht. En Moskou verwelkomt waarschijnlijk de verstoring van de mondiale handel. Hoewel dit zou kunnen leiden tot inflatie en tekorten aan de aanbodzijde, hoopt Rusland dat deze gevolgen vooral de westerse samenlevingen zullen schaden.

Als gevolg hiervan is Moskou niet verlegen geweest over het helpen van de Houthi’s. Rusland ontving eind januari zijn vertegenwoordigers op zijn ministerie van Buitenlandse Zaken. In ruil daarvoor beloofde een Houthi-functionaris een veilige doorgang voor Russische en Chinese schepen die door de Rode Zee varen. Andere asgroepen hebben ook Moskou bezocht. Vertegenwoordigers van Hamas zijn sinds 7 oktober tweemaal naar de Russische hoofdstad gereisd, waar zij van de gelegenheid gebruik maakten zich onder Iraanse functionarissen te mengen.

De Russische acties roepen zorgen op over zijn potentiële rol in een zich uitbreidend conflict tussen Israël en de as, en vooral een conflict tussen Israël en Hezbollah. Hoewel Rusland geen totale brand wil, die Syrië waarschijnlijk zou overspoelen en de Russische belangen daar zou bedreigen, zal het land Hezbollah waarschijnlijk steunen als er oorlog komt. Het zou de Israëlische defensieplanners hoofdpijn kunnen bezorgen, bijvoorbeeld door het intensiveren van de elektronische storing, die Rusland al sinds 7 oktober heeft opgevoerd – of door aan te kondigen dat het het Syrische luchtruim gaat ‘sluiten’. Rusland zou vrijwel zeker vermijden zelf Israëlische straaljagers neer te schieten, maar mocht Damascus Israëlische vliegtuigen aanvallen met zijn arsenaal aan door Rusland geleverde raketverdedigingssystemen, geholpen door nauwkeurige inlichtingen en elektronische storing uit Rusland, dan zou Moskou een plausibele ontkenning kunnen handhaven met betrekking tot eventuele daaruit voortvloeiende incidenten.

GROEPSDRUK

De samenwerking van Moskou met het anti-Amerikaanse activisme van de as zal niet onbegrensd zijn. Rusland blijft zwaar investeren in zijn banden met Golfstaten zoals Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, die het Kremlin belangrijke economische voordelen hebben opgeleverd, maar een vijandige relatie onderhouden met de leden van de as. Rusland wil ook een zekere mate van beleefdheid behouden tegenover Israël, dat onderdak biedt aan een aanzienlijke Russisch sprekende bevolking en Oekraïne in de toekomst militaire steun zou kunnen bieden. De samenwerking tussen de Russische assen kan ook worden beperkt door het feit dat de twee partijen op de korte termijn verschillende doelstellingen hebben. Het Kremlin wil waarschijnlijk de Amerikaanse hulpbronnen in het Midden-Oosten aan banden leggen, terwijl de as de Amerikaanse troepen wil verdrijven.

Maar deze obstakels zullen de verdieping van de relatie niet tegenhouden. De verschillende actoren profiteren van wederzijdse steun; in februari bijvoorbeeld de Oekraïense miliAmbtenaren van de inlichtingendienst beweerden dat de Russen die Iraanse drones besturen, werden getraind door Hezbollah-commandanten in Syrië. Rusland en de as zijn verenigd door hun vijandigheid jegens de Verenigde Staten, die beide partijen willen verkleinen. En de langetermijndoelen van de actoren zijn op elkaar afgestemd: zodra de oorlog in Oekraïne een lagere intensiteit bereikt, wil Moskou ook dat de Verenigde Staten uit het Midden-Oosten worden verdreven. Russische functionarissen hebben het streven van Irak naar een terugtrekking van Amerikaanse troepen in het land toegejuicht, en zij blijven de Amerikaanse aanwezigheid in Syrië bespotten. Ze hebben gewaarschuwd dat ze de Verenigde Staten niet zullen toestaan plannen te dicteren voor de ‘day after’ in Gaza en de wijdere regio, wat suggereert dat Rusland zal proberen moersleutels te gooien in eventuele komende diplomatieke inspanningen die zouden ruiken naar Amerikaans succes of die zouden proberen de macht te grijpen. De zijlijn voor de as.

Voor de Verenigde Staten zal het stoppen van dit plan niet eenvoudig zijn. Het ontbreekt Washington aan directe invloed op zowel Rusland als op door Iran gesteunde verzetsgroepen – zoals blijkt uit de recente slechte staat van dienst bij het gebruik van militaire aanvallen om verdere aanvallen van de Houthi’s en Iraakse milities af te schrikken. Maar Washington kan beginnen met het zoeken naar een dringend einde aan de Israëlische oorlog in Gaza. Hoe langer de oorlog duurt, des te meer zal het Rusland de mogelijkheid bieden zich te vermenigvuldigen om een steeds sterkere as te ondersteunen en ervan te profiteren.

Rusland hecht grote waarde aan de Golfstaten als economische partners, en is dus mogelijk gevoelig voor druk van hen.

Belangrijker nog is dat de Verenigde Staten serieuze diplomatieke inspanningen kunnen leveren om de uitzaaiende conflicten in de regio op te lossen. De huidige focus van Washington op het verzwakken van Iran en het inkorten van zijn steun aan de as zal niet automatisch de banden van de as met Rusland verstoren. Dat vereist het in bedwang houden en verzwakken van de groepen zelf, en om dat te doen moeten de Verenigde Staten serieus opnieuw samenwerken met de landen waar asgroepen opereren om hun formele staatsstructuren te versterken. De as zou niet zo machtig zijn als de Iraakse, Libanese en internationaal erkende Jemenitische regeringen niet zo zwak en ongeorganiseerd waren.

Ten slotte zou Washington derde partijen moeten aanmoedigen hun invloed op Moskou te gebruiken om de wederzijdse hulp tussen het Kremlin en de as te minimaliseren. Omdat Rusland de Golfstaten hoog in het vaandel draagt als economische partners, kan het land gevoelig zijn voor druk van hen om de meest kwaadaardige vormen van zijn hulp aan pro-Iraanse groepen af te zwakken. Deze staten zijn momenteel verenigd met de as in hun verontwaardiging over de Israëlische campagne in Gaza, en daarom hebben zij het uitoefenen van dergelijke druk niet tot een prioriteit gemaakt. Maar zodra de oorlog voorbij is, zal het voor Washington gemakkelijker zijn om steun aan de Golf te verwerven.

Voor Amerikaanse functionarissen lijkt het misschien geen dringende taak om hard aan te dringen op het verbreken van het partnerschap tussen Rusland en de as. Washington is tenslotte al bezig met het tegenhouden van de pogingen van Rusland om Oekraïne te onderwerpen en de as rechtstreeks in bedwang te houden (en ook met het concurreren met China in de Indo-Pacific). Maar de realiteit is dat Washington niet kan hopen het ene probleem aan te pakken zonder het andere aan te pakken. De Russische invasie van Oekraïne is altijd mondiaal geweest qua intentie en reikwijdte, en weerspiegelt de wens van Rusland om de bestaande internationale orde ongedaan te maken. Haar steun aan de as van het verzet is een essentieel onderdeel van die campagne. De as streeft er niet alleen naar om de Verenigde Staten uit het Midden-Oosten te verdrijven, maar ook om een klap uit te delen aan een land dat het beschouwt als een kwaadaardig, imperialistisch imperium. Moskou verwelkomt de ontwrichtende acties van de as niet simpelweg omdat ze de aandacht afleiden van Oekraïne, en de as is niet pro-Rusland louter omdat het Kremlin hulp biedt. In plaats daarvan beschouwen de twee entiteiten elkaar als strijdmakkers in een bredere poging om de dominantie van het Westen te verzwakken. Als Washington serieus wil zijn om ieders plannen te ontwrichten, moet het hen ervan weerhouden samen te werken.

Vrij naar Hamidreza Azizi en Hanna Notte, 14 februari 2024, Foreign Affairs