In Kissingers Schuim

‘Er heeft nooit een werkelijk ‘mondiale’ wereldorde bestaan’, erkende wijlen Henry Kissinger in zijn boek ‘World Order’ uit 2015. “Wat in onze tijd voor orde doorgaat, werd bijna vier eeuwen geleden in West-Europa bedacht, tijdens een vredesconferentie in de Duitse regio Westfalen, zonder de betrokkenheid of zelfs maar het bewustzijn van de meeste andere continenten of beschavingen.” De Vrede van Westfalen in 1648 maakte een einde aan de Dertigjarige Oorlog van religieuze partizanen en vestigde het paradigma van soevereine staten als de basis van de internationale betrekkingen.

Omdat de hele planeet nu “betrokken en bewust” is als het gaat om het construeren van de volgende wereldorde, zou zelfs een geharde realist als Kissinger kunnen inzien dat een strategie om de stabiliteit te handhaven door de eens duidelijk afgebakende nationale belangen van de grootmachten tegen elkaar af te wegen, tevergeefs is. in de 21e eeuw niet meer voldoende of mogelijk.

De uitdaging van onze tijd is niet alleen het smeden van een afschrikwekkend evenwicht tussen controversiële staten en hun invloedssferen, maar ook het beheersen van de onderlinge afhankelijkheid van plurale beschavingsidentiteiten in één geïntegreerde wereld waar belangen samenkomen op belangrijke kruispunten – van klimaat tot pandemieën, financiële besmetting, het beheersen van kernenergie wapens en de impact van kunstmatige intelligentie – terwijl ze elders uiteenlopen. Niets van dit alles past netjes in de solide soevereine hokjes van het verleden. Het is duidelijk in het beste eigenbelang van rivalen om met elkaar samen te werken, terwijl niemand alleen hun gemeenschappelijke uitdagingen kan aangaan.

Kissingers opmerkelijke lange levensduur als topstaatsman op het wereldtoneel maakte hem tot ver over de houdbaarheidsdatum tot de symbolische drager van het Westfalen-paradigma. In zekere zin maakt zijn overlijden de conceptuele ruimte vrij voor de transitie naar een nieuw paradigma van realisme op het planetaire in plaats van op het niveau van de natiestaten.

Toch is het de moeite waard om te leren wat we kunnen leren van Kissingers eeuwenlange leven. Als we een onzekere toekomst tegemoet gaan, gaat er nooit iets verloren uit de lamp van de ervaring.

De moedermelk van Metternich

Persoonlijke ervaring leerde Kissinger hoe de chaos en het machtsvacuüm van de Europese wanorde tijdens het interbellum ertoe leidden dat de cultuur van Goethe en Beethoven afdaalde in de afgrond van de waanzin. Hij verloor 13 leden van zijn uitgebreide familie tijdens de Holocaust. Na de oorlog als Amerikaanse soldaat te midden van de ruïnes van Hitlers Derde Rijk was hij uit de eerste hand getuige van de ontberingen van een totale nederlaag die een agressieve natie zichzelf had opgelegd.

De les die hij uit deze ervaring trok was diep pessimistisch: de manier om samenlevingen te laten bloeien is niet door te streven naar de utopische perfectie van de menselijke natuur, maar door de vrede te bewaren door de aangeboren verleidingen van de wil tot macht te beperken.

Intellectueel gezien was Kissingers strategische geest gebaseerd op de moedermelk van prins Klemens von Metternich, de Oostenrijkse diplomaat die in de 19e eeuw na de continentale omwentelingen van de Napoleontische oorlogen een machtsevenwicht orkestreerde via het Concert van Europa onder de grote vorsten. Door het eens te worden over politieke grenzen en invloedssferen, naar het model van de Vrede van Westfalen, werden tientallen jaren van stabiliteit bereikt – totdat de opstanden voor nationalisme en democratie van 1848 zich over heel Europa verspreidden, een veelzeggende voorafschaduwing van de conflicten tijdens de Koude Oorlog die zouden woeden onder de relatief stabiele betrekkingen tussen de supermachten.

Als conservatief naar het voorbeeld van Metternich minachtte Kissinger destabiliserende revoluties en opstanden vanuit het terrein van de onteigenden. Als student en rentmeester van de machtigen was hij blind voor de drijvende motivaties van ambitieuze bewegingen in de marge die probeerden hun eigen welzijn te laten gelden, tegen de orde in die door de heersende autoriteiten werd opgelegd. Ze stonden alleen op zijn radar als verstoorders van de machtsbalans aan de top waarnaar hij op zoek was.

Het is hier dat de morele vlekken van een briljante strategische geest terecht worden veroordeeld. Kissinger geloofde dat ‘geschiedenis’ werd geschreven in het domein van de dominante mensen, en niet door mensen in verlaten wateren als Chili, ver van de machtige metropolen. Hij deed de strijd daar af als een klein schaakstuk in het grote spel van de Koude Oorlog en moedigde een staatsgreep aan tegen de socialistische regering van Salvador Allende. Hij zei: “Ik zie niet in waarom we moeten toekijken hoe een land communistisch wordt vanwege de onverantwoordelijkheid van zijn bevolking. De kwesties zijn veel te belangrijk om de Chileense kiezers zelf te laten beslissen.”

Nog tragischer genoeg kon Kissingers kortzichtige visie niet bevatten dat het droppen van meer bommen in Indochina dan de VS tijdens de hele Tweede Wereldoorlog de Vietnamezen niet zou dwingen toe te geven in hun vastberadenheid voor soevereine onafhankelijkheid. Hij kwam laat tot het besef dat hun vermeende Sovjet-meesters weinig invloed hadden op de harten, geesten en passies van een volk dat zijn bestaansrecht als natie opeist. In naam van het redden van de geloofwaardigheid heeft Kissinger squandered het door een koers te blijven volgen die talloze levens kostte, maar uiteindelijk pas toen Amerika de eerste nederlaag in de oorlog te verwerken kreeg, niet minder door toedoen van een boerenleger.

Evolutionaire stabiliteit

Kissinger was conservatief, maar niet reactionair, zoals velen beweren. Hij probeerde de verandering niet te onderdrukken, maar om een breuk te voorkomen, die een leegte aan autoriteit opende die zou leiden tot anarchie en chaos die destructiever waren dan de onderwerping van de stabiliteit. Kissinger was geen liberale internationalist die geloofde dat Amerika, zonder totale oorlog en nederlaag zoals in het geval van Japan en Duitsland, andere samenlevingen naar zijn beeld zou kunnen herscheppen. Hij geloofde in het herkennen en omgaan met de realiteit van de macht zoals die bestond.

In zijn laatste boek, ‘Leadership: Six Lessons in World Strategy’, maakte Kissinger onderscheid hoe twee typen leiders – de ‘staatsman’ en ‘de profeet’ – op verschillende manieren met uitdagingen omgaan.

De staatsman ‘tempeert’ visies op transformatie met een realistisch begrip van politieke en economische beperkingen. Binnen deze beperkingen kan open ruimte voor verandering worden gevonden ‘door de omstandigheden te manipuleren in plaats van erdoor overweldigd te worden’. De profeet, of visionair, daarentegen ‘behandelt de heersende instituties minder vanuit het perspectief van het mogelijke’ dan vanuit een visie op de noodzaak om de definitie van wat mogelijk is te veranderen.

Voor Kissinger vormden de beste leiders die het meeste verschil maakten op flexibele wijze een ‘optimale mix’ die met succes door beperkingen heen kon navigeren om nieuwe mogelijkheden te realiseren door middel van evolutionaire stabiliteit.

In de tumultueuze tijden die zeker zullen aanbreken tijdens de overgang van het solid-state paradigma van nationale soevereiniteit naar de vloeiende onderlinge afhankelijkheid van de planeten, is dit een verstandig perspectief om in gedachten te houden.

Spruiten van het planetaire kader

Spruiten van het planetaire paradigma dat de orde van natiestaten zal vervangen, zijn al in opkomst.

De filosoof Lorenzo Marsili, hoofd van het Berggruen Instituut Europa, stelt zich een mager planetair staatsbestel voor waarin het vermogen om gedeelde ‘concrete universalia’ van de gemeenschappelijke mensheid aan te pakken, bijvoorbeeld het behoud van de biosfeer of de toegang tot gezondheidszorg, georganiseerd is in diverse culturen en zelfs anderszins. onvergelijkbare politieke systemen. In praktische termen ziet hij de gedeelde soevereiniteit van de Europese Unie als een laboratorium voor deze evoluerende vorm van bestuur.

In Noema hebben we ook geschreven over de verschuiving van de realpolitik waarvoor Kissinger bekend stond naar een Gaiapolitik die afwijkt van de oude realistische school van het buitenlands beleid die natiestaten beschouwt als de belangrijkste actoren op het wereldtoneel die verwikkeld zijn in een eindeloze strijd tegen anderen. bij het nastreven van hun eigen nationale belangen. In tegenstelling hiermee erkent het planetair realisme dat de veiligheid van ieder onlosmakelijk afhangt van samenwerking en samenwerking met anderen bij het afstemmen op het zelfregulerende ecosysteem van de aarde.

In nog diepere zin houdt het concept van het planetaire ook een afwijking in van het denken over de wereld in termen van globalisering. We leven nu in een ‘planetair tijdperk’, verklaarden Jonathan Blake en Nils Gilman in een Noema-essay. “Het ‘planetaire’ verwijst naar kwesties, processen en omstandigheden die de aarde omspannen en natiestaten overstijgen. ‘Globaal’ en ‘globalisering’ zijn momenteel de populaire termen voor het beschrijven van problemen op wereldschaal. Maar de planeet is niet de aardbol: de aardbol is een conceptuele categorie die de aarde in menselijke termen omlijst. De mondialisering hanteert eveneens een fundamenteel mensgericht begrip van ‘integratie’ dat de afgelopen decennia heeft plaatsgevonden – de steeds snellere stroom van mensen, goederen, ideeën, geld en meer.

Het planetaire daarentegen omlijst de aarde zonder specifieke verwijzing naar de mens. … De aarde is niet alleen van ons. Wereldwijde integratie is niet alleen het opzettelijke werk van mensen. Mensen zijn ingebed in en afhankelijk van microben, het klimaat en technologisch mogelijk gemaakte opkomende transspecies-gemeenschappen.”

Een van de belangrijkste punten die Blake en Gilman naar voren brengen is dat het besef van deze ingebedde toestand betekent dat het planetaire bestuur niet op mondiaal niveau gecentreerd zou zijn, maar via besluitvormingsverdeling zou worden verspreid naar de juiste niveaus waar relevante actie moet worden ondernomen. Ze ontwikkelen dit argument verder in hun komende boek, ‘Children Of A Modest Star: Planetary Thinking For An Age of Crises’.

Ondanks het groeiende besef dat nationale soevereiniteit niet langer geschikt is als basis voor de wereldorde in de 21e eeuw, blijft de inertie groot. De heropleving van het nationalisme na de mondialisering waar we momenteel getuige van zijn, is slechts de eerste beweging in het lange traject van de komende transitie. Net als nostalgie is de defensieve politiek van het vasthouden aan het verleden een functie van wat al verloren is gegaan vóór de volgende constructieve fase die een nieuwe manier van kijken en denken omarmt.

Nathan Gardels, hoofdredacteur van Noema